Yürüyüş
- Sınıfın içerisinde iki nokta belirlenir.
- Bu iki nokta arasına bir çizgi (örneğin bir ip serilerek) çizilir.
- Noktalardan birine öğrencilerden biri gönderilir.
- Öğrenci harekete başladıktan 10 saniye sonra ipin diğer ucuna varmak zorundadır.
- Öğrenciye yardımcı olmak için harekete başladıktan sonra hep bir ağızdan 10’a kadar sayılır.
- Öğrenciden yürüyüşü iki defa yapması istenir ve her iki seferin de videosu çekilir.
Deneyin Amacı
Deney sonunda şu sorunun cevaplanması istenilir:
“Bu iki yürüyüşte öğrencinin ip üzerinde aynı zamanda bulunduğu bir nokta var mıdır?”
Özetle; öğrenci aynı yolu farklı hızlarda ama aynı sürede tamamlamaktadır. Öğrenilmek istenen şeyse yürüyüşler sırasında öğrencinin aynı konumda olduğu bir an olup olmadığıdır.
Öncelikle öğrencilere soru üzerinde düşünmesi ve akıl yürütmesi için zaman verilir. Daha sonra bu sorunun cevabı videoların yardımıyla verilir.
En önemli soru ise sona saklanır: Neden?
Yine bir neden sorusu… Gel de ayıkla pirincin taşını!
Ayıkla Pirincin Taşını
Küçüklüğümde bana verilenler işler arasında bir tepsi üzerine dökülmüş pirinç dağı içindeki taşları ayıklama işi gelirdi. Aslında bunu yaparken keyif alırdım. Çünkü pirinç taneleriyle garip şekiller yapmayı seviyordum.
Yıllar sonra matematik okurken öğrendiğim bir teorem bana taş ayıkladığım zamanları düşündürttü. Bu teoreme göre ayıklama işi bittiğinde en az bir pirinç tanesi, ayıklama işlemi başlamadan önce bulunduğu konumda olurdu. (Pirinç tanelerinin tepsinin yüzeyini komple kapladığını varsaydığımız durumda.) Bir diğer deyişle pirinç tanelerini ne kadar karıştırırsam karıştırayım, en az bir pirinç tanesi karıştırmadan önce neredeyse yine o noktada olurdu.
Bu inanması güç durumu açıklayan kişi Hollandalı matematikçi L.E.J. Brouwer’di. Brouwer’in sabit nokta teoremi topoloji ile alakalıdır ve matematiğin en önemli teoremleri arasında gelir.
Yürüyüşün Cevabı
Yürüyüş deneyi de bir tür Brouwer’in sabit nokta teoremi örneği olduğu için cevap “evet”tir: Öğrencinin yürüyüşleri nasıl olursa olsun yürüyüşler sırasında öyle bir an vardır ki, tam o anda öğrenci her iki yürüyüşte de aynı noktadadır.
Brouwer’in sabit noktasından bahsetmeye bir sonraki yazıda devam edeceğim.
Bi’ Göz Atmakta Fayda Var
Bir adam sabah 08:00’da evinden yola çıkıyor ve 14:00’te başka bir şehirde yaşayan arkadaşını ziyaret ediyor. Ertesi sabah yine saat 08:00’de yola çıkıyor ve 14:00’te evine varıyor.
Koşullar
- Değişmeyen şeyler başlangıç ve bitiş noktalarıyla yolculuğun süresidir.
- Yani adam yolculukları süresince aynı ve/veya farklı hızlarda hareket ediyor olabilir.
Adam bu iki gün içerisinde aynı saatte yolun aynı noktasında olma ihtimali var mıdır?
İpucu: Mesafenin 600 km olduğu ve öğrencinin bu mesafeyi 6 saatte alacak şekilde hızlarda gittiği varsayılabilir. Örneğin gidişte saatte 100 km sabit hızı varken dönüşte ilk 2 saat 80 km/sa, sonraki 2 saat 100 km/sa ve son 2 saat 120 km/sa hızla yol aldığı düşünülebilir.
M. Serkan Kalaycıoğlu
kmatematikatolyesi.com 